Ֆանոնը և Ալժիրի անկախությունը

1960 թվականի Դեկտեմբերի 11ին, այսինքն ուղիղ 62 տարի առաջ, Ալժիրի մայրաքաղաքում և ուրիշ քաղաքներում երկրի անկախությունը պահանջելու համար պայթեցին ժողովրդական ցույցեր:

Մոտ վեցը տարի է արդեն, ինչ ֆրանսական գաղութացման դեմ հեղափոխությունը սկսվել էր: 1959 թվականին ալժիրական հեղափոխության կամավոր, մարտինիկացի հոգեբույժ և հեղափախական մտավորական Ֆրանց Ֆանոնը իր « L’An V de la Révolution algérienne »(1) ում գրում է՝ «Հինգ տարի տեված պայքարից հետո, ոչ մի քաղաքական փոփոխություն չի իրագործվել : Ֆրանիսացի պատասխանատուները ֆրանսիական Ալժիր են շարունակում հռչակել:»
Այս համատեքստում է, որ ժողովուրդը դուրս է ելնում փողոց և այս շարժումով իր զորակցությունն է վերահաստատում՝ ալժիրական հեղափոխությանը ու անկախությանը։
Հեղափոխությունը ավարտվում է 1962 թվականին, դրա համար էլ Ֆրանսիայում այս տարի նշեցին հեղափոխության 60 ամյակը : Խիստ հարված էր Ֆրանսիայի պետության համար , որը մինչ այս օր էլ 8 տարվա գործընթացը չի կոչում «հեղափոխություն», այլ՝ «պատերազմ »: Ես ֆրանսիական դպրոցում հենց այդպես էլ սովորեցի «Ալժիրի պատերազմի մասին», որը ըստ պետական քարոզին, երկու կողմերին էլ պատճառեց ցավեր, գաղթ և զոհեր :
Ֆրանսիայում ալժիրական հեղափոխությունը վարկաբեկելու համար, հատկապես FLNի(2) ոճիրներին են կպնում… ու պոկ չեն գալիս: Ավագ դպրոցի նախավերջին տարվա բանասիրության դասատուս Քամյուի գովքն էր երգում՝ Ժան-Փոլ Սարթրի դեմ։ Քամյուն պատերազմի ավարտն էր ցանկանում, խաղաղապաշտ էր, մարդն էր իր արժեհամակարգի կենտրոնում, իսկ Սարթրը FLNի տերորն էր հովանավորում:
Այս դատապարտումները հաստատ նկատի ունի Ֆանոնը երբ իր գրքում ասում է՝ «Ալժիրական պատերազմը՝ որևե ժողովուրդի կողմից մինչ այսօր գաղութային բռնակալության դեմ տարված ամենաանհավանական պատերազմն էր: Իր հակառակորդները սիրում են պնդել, որ Հեղափոխությունը արյունածառավներից է կազմվում : Իսկ այն ժողովրդավարները որոնք համակրում էին նրան, այսօր կրկնում են թէ՝ «նա սխալներ է գործել»։

Ֆանոնը ամենահետաքրքիր և ամենահարուստ քննադատական գործերն է ստեղծել ֆրանսիական գաղութարարության մասին : Ես նույնիսկ կասեիՙ այս ոլորտում, նրա գործը ամենայուրօրինակն է: Նրա աշխատանքները հիմնվում են հատկապես սևամորթ և արաբախոս ժողովորդների դեմ ֆրանսիական ռացիզմի տարբեր երևույթների վրա, և ներառում՝ թե՛ քաղաքական, թե՛ տնտեսա-հասարակագիտական և թե՛ մշակութաին և հոգեբանական վերլուծություններ : Ֆանոնը փորձում է հասկանալ թե ինչպե՞ս պիտի ազատագրվի նյութապես և հոգեպես գաղութացած մարդը : Հեգելյան և մարքսյան դիալեկտիկայի ազդեցության տակ, իր ամենակարևոր գործերից մեկում (Les Damnés de la Terre) եզրակացնում է՝ որ բռնության տակից միայն կարելի է հենց բռնության գործիքները օգտագործելով դուրս գալ : Հետևելով հենց իր իսկ եզրակացությանը, Ֆանոնը որոշում է՝ հոգով ու մարմնով տրվել ալժիրական հեղափոխությանը : և այսպես 1959 թ. հրատարակվում է Ալժիրական հեղափոխության հինգերորդ տարին François Maspero հրատարակչատանը, և 1968 թ. նույն տանը վերահրատարակվում է՝ « Sociologie d’une révolution » վերնագրի տակ : Նույն հոգով շարունակում է պատասխանել Հեղափոխության բռնությունների կեղծ մարդասիրական դատապարտումներին՝ «Ոչ, ճիշտ չէ որ Հեղափոխությունը գաղութացումի չափ հեռու է գնացել : Դրանով հանդերձ, չենք արդարացնում մեր հայրենակիցների անմիջական հակազդեցությունները : Հասկանում ենք նրանց, բայց ոչ ներում ենք ոչ էլ կարող ենք դրանց ժխտել :» Այս տողերը մեջբերելով հույս ունեմ ընթերցողի մոտ Ֆանոնի գիրքերը կարդալու ցանկություն առաջացնել : Գաղութացման մասին իր վերլուծություններից գոնե մասամբ տիեզերական դասեր կարելի է քաղել :